Negen inzichten om van je angst af te komen
Als ik om me heen kijk dan zie ik veel mensen die angst voelen. Angst voor verandering. Angst voor een grote verantwoordelijkheid. Angst om je baan te verliezen. Angst voor een reorganisatie. Geen “nee” durven zeggen tegen nieuwe opdrachten vanwege de onzekere economische vooruitzichten. Angst om afgewezen te worden. Regelmatig hoor ik mensen uit mijn publiek zeggen dat ze hoogtevrees hebben. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
‘Voel je angst tijdens het bergbeklimmen? Hoe ga je om met angst?” zijn de meestgestelde vragen na afloop van een presentatie over mijn expedities. Als ik heel eerlijk ben: soms ben ik een bange bergbeklimmer. Ik laat me nooit door deze angst beperken. Ik heb de controle over mijn angst, de angst heeft geen controle over mij! In deze blog deel ik mijn ervaringen met angst en geef ik je negen inzichten over angst. Wat zijn de oorzaken van angst? Wat doet angst met je? Wat kun je doen om van je angst af te komen?
1) Angst wordt veroorzaakt door het gevoel dat je controle verliest
In de Dikke van Dale wordt angst beschreven als ‘een gevoel van beklemming, vrees, onveiligheid of onzekerheid’. Wat veroorzaakt dit gevoel? Volgens Damiaan Denys, psychiater aan de Universiteit van Amsterdam en het Academisch Medisch Centrum die veel onderzoek doet naar angst, zijn alle vormen van angst terug te voeren tot het gevoel dat je niet in controle bent over de situatie, over de buitenwereld, je innerlijke wereld of je gedachten. Controle is het sleutelwoord om je angst te begrijpen en los te komen van je angst. Hoe je dat doet lees je hieronder.
2) Hoe meer te verliezen, des te meer angst
Als je soms angst voelt, dan ben je zeker niet de enige. Uit onderzoek blijkt dat 60 tot 70 procent van de Nederlanders bang is voor iets. Volgens Denys komt dat door de enorme welvaart waarin we leven. De oorzaak van die angst is de spanning tussen een ‘dreiging’ en de welvaart die we nu hebben. De angst om de positie, functie, rijkdom, inkomen, welvaart of geluk kwijt te raken of de controle daarover te verliezen.
Angst wordt dus voor een groot deel bepaald door de context waarin je leeft, en daarmee is te verklaren waarom zoveel mensen met angst leven in Nederland. Want Nederland behoort tot de rijkste en meest welvarende landen van de wereld. We hebben veel zekerheden opgebouwd. We hebben veel te verliezen en dat is een ideale voedingsbodem voor angst.
3) Angst zorgt voor scherpte
Van de werkvloer tot de hoogste toppen van de Himalaya. Angst is overal. Iedereen is wel eens bang. Ook in organisaties komt angst – soms onbewust – voor. Zelfs onverschrokken bergbeklimmers of duikers kennen angst. Als bergbeklimmer ben ik bang voor lawines en om een akelige val in een gletsjerspleet te maken. Als duiker ben ik bang voor een defect aan mijn materiaal tijdens een duik op 60 meter diepte, waardoor ik kan verdrinken.
Ik zie angst als iets puur functioneels. Angst is een normale emotie die heel nuttig kan zijn. Als ik tijdens een klimtocht angst voel, dan benader ik die angst als een waarschuwing. Angst zorgt voor alertheid en zorgt dat mijn lichaam klaar is om een extra moeilijke of gevaarlijke passage te beklimmen. Voor een bergbeklimmer of duiker kan een beetje angst heel gezond zijn. Het houd me scherp. Het motiveert me om beter voorbereid te zijn en de discipline op te brengen om vaak te trainen. Het zorgt er ook voor dat ik een goede afweging maak en niet teveel risico neem.
Als je voor je werk of privéleven een belangrijke beslissing moet nemen waar veel vanaf hangt, dan zie je daarin grote verschillen per mens. De ene persoon neemt snel een beslissing op basis van zijn/haar intuïtie, de ander moet alles nog eens goed overdenken. Misschien is angst voor het nemen van de verkeerde beslissing de reden dat je er nog eens een nachtje over wilt slapen. Dat is helemaal niet erg. De angst voor de gevolgen van die beslissing houdt je scherp en de volgende ochtend hak je de knoop door.
4) Teveel angst werkt verlammend
Angst wordt ongezond als het overgaat in beperkende gedachten. Als ik als bergbeklimmer steeds bezig ben met ‘niet mogen vallen’, dan ben ik niet meer bezig met de volgende pas omhoog naar de top. Alles wat je aandacht geeft groeit. Als de gedachte ‘niet mogen vallen’ overheerst, dan sluipt de onzekerheid in mijn lichaam. Als de twijfel zich in je hoofd nestelt, voelt de helling steiler dan hij is. De kou voelt kouder en je stappen voelen loodzwaar. Er ontstaat een self-fulfilling prophecy. De top ga ik zo niet halen.
‘Ik mag geen fouten maken’
‘Dit gaat niet lukken’
‘Die reorganisatie zie ik niet zitten’
‘Het gaat slecht voor mij uitpakken’,
zijn voorbeelden van beperkende gedachten.
Je focus vernauwt zich op een mogelijke negatieve uitkomst van de situatie. Beperkende gedachten weerhouden je ervan om in actie te komen. De angst voor het verkeerd uitpakken van de beslissing maakt dat je geen beslissing neemt. Je blijft vasthouden aan oude vertrouwde patronen. En daarmee stopt het ontdekken, leren, ontwikkelen en groeien. Als je vastzit in zo’n verlammend gedachtenpatroon, dan gaat het je werk en je leven beheersen. Je gaat dingen niet doen, omdat je bang bent.
5) Praat over je angsten en indien nodig: zoek hulp!
Ik ken een paar mensen bij wie ik dit soort beperkende gedachten herken. Het is me nooit gelukt om deze mensen te helpen omdat het gesprek hierover al heel gevaarlijk voor ze voelt. Ik probeer het onderwerp aan te snijden maar het wordt keer op keer vakkundig afgeweerd. Ik zie met lede ogen aan hoe jaar in jaar uit dezelfde patronen zich herhalen.
Telkens laten ze zich enorm beperken door hun angst en daardoor verandert er niets: ze blijven in een te kleine woning wonen, terwijl er genoeg mogelijkheden zijn voor een grotere woning, ze zoeken geen nieuwe baan terwijl ze continue klagen over hun huidige werk waarin ze ongelukkig zijn.
Mijn moeder leefde een jaar met zoveel pijn in haar voet, dat ze nauwelijks nog kon lopen. Eindelijk, na een jaar, kon ze geopereerd worden. Ze was zo bang voor de operatie dat ze, in de weken voor de operatie, herhaaldelijk wilde afbellen. Het is me gelukt om dat uit haar hoofd te praten en inmiddels, door de operatie, loopt ze weer soepel en zonder pijn.
Wie zich door angst laat beperken in zijn/haar mogelijkheden mist enorm veel mogelijkheden, kansen en levensgeluk. Mocht je dit patroon bij jezelf herkennen, praat over je angsten met mensen die je vertrouwt. Of zoek hulp bij een psycholoog.
6) Angst gaat over de verbeelding van de werkelijkheid
De 13de-eeuwse filosoof Thomas van Aquino had een mooie uitspraak over angst. Hij noemde angst ‘de kwaal van de verbeelding’. Angst gaat niet over de werkelijkheid van het nu. Angst gaat over de verbeelding van die werkelijkheid. Wat er zou kunnen gebeuren in de toekomst. Ons voorstellingsvermogen kan leiden tot grote angsten. Wanneer mensen minder kennis hebben van de situatie en minder geïnformeerd zijn, is die angst veel groter en leidt het eerder tot irrationeel gedrag.
Stel je voor, er komt een reorganisatie aan en een medewerker is bang dat die niet goed voor hem/haar uitpakt. Een medewerker die vanuit angst reageert is niet rationeel en zal zich proberen te verzetten tegen de reorganisatie. We weten helemaal niet of de reorganisatie slecht gaat uitpakken. Een rationele reactie is: blijf je ontwikkelen. Zorg voor extra scholing, zorg dat je interessant blijft voor je werkgever en duurzaam inzetbaar bent op de arbeidsmarkt. Zorg er voor dat je flexibel bent en je snel kunt aanpassen. Zorg er voor dat je zo goed bent in je vak, dat je duurzaam inzetbaar blijft op de arbeidsmarkt. Als werkgever en leidinggevende zorg je er natuurlijk voor dat je de ontwikkeling van je medewerkers zo goed mogelijk faciliteert.
7) Angst zorgt voor irrationeel gedrag
Heb je je ook zo verbaast? Aan het begin van de Covid-pandemie rende Nederland massaal naar de supermarkt om toiletpapier te hamsteren. De hamsterwoede noodzaakte supermarktketens om een verkooplimiet in te stellen van 2 pakken per klant. Er was zelfs controle nodig bij de kassa om mensen aan de regel te houden!
Wat gebeurt hier? Er komt een dreiging op ons af en mensen voelen zich onmachtig en willen daar iets aan doen. Toiletpapier kopen geeft ons een beetje het gevoel dat we in actie komen en dat we controle over de situatie krijgen. Het laatste wat je nodig hebt in een coronapandemie is toiletpapier. Veel meer effect zou het hebben als mensen massaal gezond zouden gaan leven. Geen suiker en fastfood meer eten. Meer bewegen en sporten, meer groente eten en op tijd naar bed.
Aan het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zien we hetzelfde mechanisme. Er wordt in de media gesproken over Rusland als nucleaire grootmacht. Zodra het woord nucleair regelmatig valt in de media, zijn in no-time de jodiumpillen uitverkocht. Wie zich verdiept in nucleaire dreiging en jodiumpillen ziet dat dit een totaal irrationele reactie is.
8) Meer controle = minder angst? Voorkom dat je in de controle valkuil stapt!
Angst is volgens Denys in essentie het gevoel van een gebrek aan controle. Wij proberen dat te compenseren door verwoed controle te krijgen over onszelf en de buitenwereld. Het probleem hierbij is dat je wel over de juiste training en informatie moet beschikken hoe je op de juiste manier controle krijgt over een situatie.
Ik voel als bergbeklimmer de zuigende diepte. Meer toiletpapier in mijn rugzak stoppen leidt niet tot meer controle en veiligheid. Wat wel werkt is checken of ik mezelf goed vast heb gemaakt. Vragen of mijn team me daarbij wil helpen. Zorgen dat je fit bent en een goed team hebt. De juiste materialen bij je hebt om de beklimming veilig te volbrengen.
Het is een illusie dat je door meer controle bevrijd wordt van al je angsten. Controledrang komt vaak voort uit angst. Voorkom dat je in de valkuil stapt van controledrang en een control freak wordt..
9) Hoe kun je angst overwinnen?
De kunst van het loslaten
In ons dagelijkse leven doen we verwoede pogingen meer controle en grip te krijgen over onszelf en de wereld om ons heen. Op je smartphone staan apps die je ieder moment van de dag inzicht geven. Waar we ons bevinden, hoeveel geld er op onze bankrekening staat. Overal kun je een verzekering voor afsluiten. Op mijn horloge kan ik aflezen hoeveel stappen ik heb gelopen en hoe de kwaliteit van mijn slaap is. We hebben een extreme behoefte aan controle.
En daar maken we echt een denkfout. Als je wilt leven zonder angst, gaat het niet om controle te verwerven. Het gaat juist om afstand doen van de behoefte aan controle. Accepteer de wereld zoals hij is. Die reorganisatie waar de medewerker of leidinggevende bang voor is, kan best ook heel goed uitpakken. Stap erin met een positieve grondhouding. Laat je meevoeren door de dynamiek van de organisatie en kijk wat er zich onderweg aan mogelijkheden voordoen. Je zal zien dat er onverwachte kansen komen, die je onmogelijk vooraf had kunnen voorspellen.
Tijdens een expeditie gaat dat niet anders. We hebben te maken met zoveel variabelen waar ik zelf geen invloed op kan uitoefenen. Loslaten is het enige dat werkt om rustig te slapen zonder angst en stress. Dat de wereld en de maatschappij zijn eigen ritme en dynamiek kent. Dat is iets dat ik tijdens expedities heb geleerd. Niet alles loopt zoals we dat willen. Er is veel waar we geen controle over hebben en dan kun je het maar beter op zijn beloop laten. Dat is een manier van denken die in de huidige prestatiemaatschappij steeds minder wordt geaccepteerd.
Jezelf blootstellen aan situaties die angst veroorzaken
Een tweede methode om van angst af te komen: jezelf gedoseerd blootstellen aan situaties die angst bij je veroorzaken. Uit onderzoek blijkt dat dit de beste methode is om van je angst af te komen. Het gezegde luidt niet voor niets: als je waagt groeit je moed, als je twijfelt groeit je angst. Als je goede ervaringen opdoet in situaties die je normaal gesproken angstig maken, dan neemt die angst af. Als je heel veel angst hebt, kun je dit het best doen onder begeleiding van een coach of psycholoog.
Wie wil leven zonder angst neemt afstand van zijn of haar behoefte aan controle.
Wie wil leven zonder angst beheerst de kunst van het loslaten.
Wie van zijn angst af wil komen zal zichzelf gedoseerd moeten blootstellen aan situaties die angst veroorzaken.
Wil je meer leren over hoe je met angst kunt omgaan? Hoe je kunt voorkomen dat je irrationele keuzes maakt door onderliggende angst? Hoe je veranderingen ziet als een kans en niet als bedreiging? Boek Melvin als spreker en neem nu contact op. We plannen vrijblijvend een online kennismaking.
